بررسی اثر آماده سازی شناختی به وسیله ضرب المثل های فارسی بر کاهش ارزش تعویقی

فرآیند تصمیم گیری یا برگزیدن یک گزینه از میان چند گزینه، یکی از عالی ترین پردازش های شناختی به شمارمی رود. گونه ویژه ای از این فرآیند که به عنوان تصمیم گیری مخاطره آمیز risky decision making)) شناخته می شود ، در شرایطی پردازش می شود که شخص با گزینه هایی روبه رو می گردد که انتخاب آنها باری از سود یا زیان در حال یا آینده به دنبال دارد و درعین حال میزان این سود و یا زیان با درجاتی از احتمال همراه است. تصمیم گیری مخاطره آمیز (rdm) اهمیت بالایی در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد و اختلال در این نوع تصمیم گیری هسته اصلی پدیده تکانشگری و رفتارهای تکانشی را تشکیل می دهد . یکی از مفاهیم مطرح شده در مطالعات تصمیم گیری، فرایند کاهش ارزش تعویقی (delay discounting) می باشد. در فرایند rdm، در تحلیل بار پاداشی و تنبیهی گزینه ها، پاداش ها و یا تنبیه هایی که با وقفه زمانی (delay) همراه می باشند،کم ارزش تر تحلیل می گردند. پژوهش ها نشان می دهد فرایند rdm لزوماً در قالب یک فرایند آگاهانه و منطقی (logical) بر اساس تحلیل ریاضی گزینه ها صورت نمی پذیرد؛ بلکه در بسیاری از موارد داستان ها، تمثیلات و ضرب المثل های آموخته شده توسط فرد در جایگاه طرحواره ها یا چارچوب های شناختی، موجب جهت دهی (bias) به تصمیم گیری می گردند. بر این اساس ما بر آن شدیم اثر آماده سازی شناختی به وسیله ضرب المثل های فارسی را بر کاهش ارزش تعویقی مورد مطالعه قرار دهیم. در مطالعه ی ما، سه گروه دانش آموز دبیرستانی مورد سنجش واقع شدند. هر گروه شامل 40 نفر(20 نفر مونث و 20 نفر مذکر) است که توسط لیستی از ضرب المثل ها آماده سازی (prime) شدند. آماده سازی بدین صورت بود که ضرب المثل برای فرد نمایش داده می شد و از او خواسته می شد میزان آشنایی و موافقت خود با ضرب المثل را در مقیاس 5 نقطه ای لیکرت (شامل: اصلا، کمی، متوسط، زیاد و خیلی زیاد)؛ مشخص کند. ازسه گروه ضرب المثل استفاده شد.گروه اول شامل ضرب المثل هایی است که افراد را دعوت به صبر و آینده نگری می کند ( به عنوان مثال: یک سال بخور نون و تره، صد سال بخور گوشت بره). گروه دوم شامل ضرب المثل هایی است که افراد را به تصمیم گیری سریع و دم را غنیمت شمردن سوق می دهد (مثال: سودای نقد بوی مشک می دهد) و گروه سوم شامل ضرب المثلهایی است که مفاهیم زمان و تصمیم گیری در آنها مطرح نشده است (دل به دل راه داره). برای جلوگیری از ارتباط بر قرار کردن بین مرحله ی آماده سازی و آزمون کاهش ارزش تعویقی توسط آزمودنی ها ، از آنها ابتدا آزمون برو/بایست گرفته می شود و سپس طی چند پرسش متوالی دو گزینه ای ddp سنجیده می شود. نهایتا یک لیست ضرب المثل شامل ترکیبی از سه لیست ابتدایی برای آزمودنی ها نمایش داده می شود که باید موارد یکسان با ضرب المثل های مشاهده شده را تشخیص دهند. نتیجه: مطالعه نشان می دهد گروهی که با ضرب المثل های مشوق صبر، آماده سازی شده اند؛ پس از کنترل اثر متغیر موافقت با ضرب المثل ها، نسبت به دو گروه دیگر، عملکرد بهتری در آزمون کاهش ارزش تعویقی داشته اند و نیز گروهی که با ضرب المثل های حال محور آماده سازی شده اند؛ عملکرد ضعیف تری نسبت به دو گروه دیگر در آزمون داشته اند.